7. อปวารณาสิกฺขาปทวณฺณนา

สตฺตเม วสฺสํวุฏฺฐาติ ปุริมํ วา ปจฺฉิมํ วา เตมาสํ วุฏฺฐาฯ อุภโตสงฺเฆติ ภิกฺขุนิสงฺเฆ เจว ภิกฺขุสงฺเฆ จฯ อยํ ปเนตฺถ วินิจฺฉยกถา – ภิกฺขุนีหิ จาตุทฺทเสเยว สนฺนิปติตฺวา ‘‘สุณาตุ เม, อยฺเย, สงฺโฆ, อชฺช ปวารณา จาตุทฺทสี, ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ ปวาเรยฺยา’’ติ เอวํ สพฺพสงฺคาหิกญตฺติํ วา, ‘‘เตวาจิกํ ปวาเรยฺยา’’ติ เอวํ เตวาจิกญตฺติํ วา, สติ อนฺตราเย ‘‘ทฺเววาจิกํ, เอกวาจิกํ, สมานวสฺสิกํ ปวาเรยฺยา’’ติ เอวํ ทฺเววาจิกาทิญตฺติํ วา ฐเปตฺวา สพฺพสงฺคาหิกญตฺติ เจ ฐปิตา, ‘‘สงฺฆํ, อยฺเย, ปวาเรมิ ทิฏฺเฐน วา สุเตน วา ปริสงฺกาย วา, วทนฺตุ มํ อยฺยาโย อนุกมฺปํ อุปาทาย, ปสฺสนฺตี ปฏิกริสฺสามี’’ติ (จูฬว. 427) เอวํ สกิํ วา, ‘‘ทุติยมฺปิ, อยฺเย, สงฺฆํ…เป.… ตติยมฺปิ, อยฺเย, สงฺฆํ…เป.… ปฏิกริสฺสามี’’ติ เอวํ ทฺวตฺติกฺขตฺตุํ วา วตฺวา ปฏิปาฏิยา ปวาเรตพฺพํฯ เตวาจิกาย ญตฺติยา วจนํ น หาเปตพฺพํ, ทฺเววาจิกาทีสุ วฑฺเฒตุํ วฏฺฏติ, หาเปตุํ น วฏฺฏติฯ เอวํ ภิกฺขุนิสงฺเฆ ปวาเรตฺวา ตตฺเถว เอกา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนิกฺขนฺธเก (จูฬว. 427) วุตฺเตน ญตฺติทุติยกมฺเมน ภิกฺขุนิสงฺฆสฺสตฺถาย ภิกฺขุสงฺฆํ ปวาเรตุํ สมฺมนฺนิตพฺพาฯ ตาย สมฺมตาย ภิกฺขุนิยา ปนฺนรเส ภิกฺขุนิสงฺฆํ อาทาย ภิกฺขุสงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย ‘‘ภิกฺขุนิสงฺโฆ อยฺย ภิกฺขุสงฺฆํ ปวาเรติ ทิฏฺเฐน วา สุเตน วา ปริสงฺกาย วา, วทตายฺย ภิกฺขุสงฺโฆ ภิกฺขุนิสงฺฆํ อนุกมฺปํ อุปาทาย, ปสฺสนฺโต ปฏิกริสฺสติ, ทุติยมฺปิ อยฺย…เป.… ตติยมฺปิ อยฺย…เป.… ปสฺสนฺโต ปฏิกริสฺสตี’’ติ เอวํ ปวาเรตพฺพํฯ

สเจ ปญฺจวคฺโค ภิกฺขุนิสงฺโฆ น ปูรติ, จตูหิ วา ตีหิ วา คณญตฺติํ ฐเปตฺวา, ทฺวีหิ วินา ญตฺติยา อญฺญมญฺญํ ปวาเรตพฺพํฯ เอกาย ‘‘อชฺช เม ปวารณา’’ติ อธิฏฺฐาตพฺพํฯ

วิหารํ ปน คนฺตฺวา ‘‘ภิกฺขุนิโย, อยฺย, ภิกฺขุสงฺฆํ ปวาเรนฺติ ทิฏฺเฐน วา สุเตน วา ปริสงฺกาย วา, วทตายฺย ภิกฺขุสงฺโฆ ภิกฺขุนิโย อนุกมฺปํ อุปาทาย, ปสฺสนฺติโย ปฏิกริสฺสนฺตี’’ติ จ, ‘‘อหํ, อยฺย, ภิกฺขุสงฺฆํ ปวาเรมิ ทิฏฺเฐน วา สุเตน วา ปริสงฺกาย วา, วทตุ มํ, อยฺย, ภิกฺขุสงฺโฆ อนุกมฺปํ อุปาทาย, ปสฺสนฺตี ปฏิกริสฺสามี’’ติ จ เอวํ ติกฺขตฺตุํ วตฺตพฺพํฯ

สเจ ภิกฺขุสงฺโฆ น ปูรติ, ‘‘ภิกฺขุนิสงฺโฆ, อยฺย, อยฺเย ปวาเรติ ทิฏฺเฐน วา สุเตน วา ปริสงฺกาย วา, วทนฺตุ อยฺยา ภิกฺขุนิสงฺฆํ อนุกมฺปํ อุปาทาย, ปสฺสนฺโต ปฏิกริสฺสตี’’ติ จ, ‘‘ภิกฺขุนิสงฺโฆ, อยฺย, อยฺยํ ปวาเรติ ทิฏฺเฐน วา สุเตน วา ปริสงฺกาย วา, วทตายฺโย ภิกฺขุนิสงฺฆํ อนุกมฺปํ อุปาทาย, ปสฺสนฺโต ปฏิกริสฺสตี’’ติ จ เอวํ ติกฺขตฺตุํ วตฺตพฺพํฯ

อุภินฺนํ อปริปูริยา ‘‘ภิกฺขุนิโย, อยฺยา, อยฺเย ปวาเรนฺติ ทิฏฺเฐน วา สุเตน วา ปริสงฺกาย วา, วทนฺตายฺยา ภิกฺขุนิโย อนุกมฺปํ อุปาทาย, ปสฺสนฺติโย ปฏิกริสฺสนฺตี’’ติ จ, ‘‘ภิกฺขุนิโย, อยฺย, อยฺยํ ปวาเรนฺติ ทิฏฺเฐน วา สุเตน วา ปริสงฺกาย วา, วทตายฺโย ภิกฺขุนิโย อนุกมฺปํ อุปาทาย, ปสฺสนฺติโย ปฏิกริสฺสนฺตี’’ติ จ, ‘‘อหํ, อยฺยา, อยฺเย ปวาเรมิ ทิฏฺเฐน วา สุเตน วา…เป.… วทนฺตุ มํ, อยฺยา, อนุกมฺปํ อุปาทาย, ปสฺสนฺตี ปฏิกริสฺสามี’’ติ จ, ‘‘อหํ, อยฺย, อยฺยํ ปวาเรมิ ทิฏฺเฐน วา สุเตน วา…เป.… วทตุ มํ, อยฺโย, อนุกมฺปํ อุปาทาย, ปสฺสนฺตี ปฏิกริสฺสามี’’ติ จ เอวํ ติกฺขตฺตุํ วตฺตพฺพํฯ

สพฺพาเหว หิ อิมินา นเยน อุภโตสงฺเฆ ปวาริตา โหติ, ยา ปน วสฺสํวุฏฺฐา ‘‘อุภโตสงฺเฆ เอวํ น ปวาเรสฺสามี’’ติ ธุรํ นิกฺขิปติ, ตสฺสา สห ธุรนิกฺเขเปน ปาจิตฺติยํฯ

สาวตฺถิยํ สมฺพหุลา ภิกฺขุนิโย อารพฺภ วสฺสํ วสิตฺวา น ปวารณาวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํฯ อนฺตราเย ปน สติ, ปริเยสิตฺวา ภิกฺขู อลภนฺติยา, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ วสฺสํวุฏฺฐตา, น อุภโตสงฺเฆ ปวารณา, อนุญฺญาตการณาภาโวติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ สมนุภาสนสทิสานีติฯ

อปวารณาสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. โอวาทสิกฺขาปทวณฺณนา

อฏฺฐเม โอวาทายาติ ครุธมฺมสฺสวนตฺถายฯ สํวาสายาติ อุโปสถปุจฺฉนตฺถาย เจว ปวารณตฺถาย จฯ ปาจิตฺติยนฺติ ‘‘เอเตสํ อตฺถาย น คจฺฉามี’’ติ ธุรํ นิกฺขิตฺตมตฺเต ปาจิตฺติยํฯ

สกฺเกสุ ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย อารพฺภ โอวาทาย อคมนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํฯ อนฺตราเย ปน สติ, ปริเยสิตฺวา ทุติยิกํ อลภนฺติยา, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ โอวาทสํวาสานํ อตฺถาย อคมนํ, อนุญฺญาตการณาภาโวติ อิมาเนตฺถ ทฺเว องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ ปฐมปาราชิกสทิสานิ, อิทํ ปน อกิริยํ, ทุกฺขเวทนนฺติฯ

โอวาทสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. โอวาทูปสงฺกมนสิกฺขาปทวณฺณนา

นวเม อนฺวทฺธมาสนฺติ อทฺธมาเส อทฺธมาเสฯ อุโปสถปุจฺฉกนฺติ อุโปสถปุจฺฉนํฯ โอวาทูปสงฺกมนนฺติ โอวาทตฺถาย อุปสงฺกมนํฯ ตํ อติกฺกาเมนฺติยาติ เอตฺถ ภิกฺขุนีหิ เตรเส วา จาตุทฺทเส วา อารามํ คนฺตฺวา ‘‘อยํ อุโปสโถ จาตุทฺทโส ปนฺนรโส’’ติ ปุจฺฉิตพฺพํ, อุโปสถทิวเส นิทานวณฺณนายํ วุตฺตนเยน โอวาทูปสงฺกมนํ ยาจิตพฺพํฯ ยา ภิกฺขุนี วุตฺตปฺปกาเร กาเล ตทุภยํ น กโรติ, สา ตํ อติกฺกาเมติ นาม, ตสฺสา ‘‘อุโปสถมฺปิ น ปุจฺฉิสฺสามิ, โอวาทมฺปิ น ยาจิสฺสามี’’ติ ธุรํ นิกฺขิตฺตมตฺเต ปาจิตฺติยํฯ

สาวตฺถิยํ สมฺพหุลา ภิกฺขุนิโย อารพฺภ อุโปสถโอวาทานํ อปุจฺฉนอยาจนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ , อนาปตฺติ อฏฺฐมสทิสาเยวฯ อุโปสโถวาทานํ อปุจฺฉนอยาจนายํ ธุรนิกฺเขโป, อนุญฺญาตการณาภาโวติ อิมาเนตฺถ ทฺเว องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ สมนุภาสนสทิสานีติฯ

โอวาทูปสงฺกมนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. ปสาเขชาตสิกฺขาปทวณฺณนา

ทสเม ปสาเขติ นาภิยา เหฏฺฐา ชาณุมณฺฑลานํ อุปริปเทเสฯ ตโต หิ ยสฺมา รุกฺขสฺส สาขา วิย อุโภ อูรู ปภิชฺชิตฺวา คตา, ตสฺมา โส ‘‘ปสาโข’’ติ วุจฺจติ, ตสฺมิํ ปสาเขฯ คณฺฑนฺติ ยํกิญฺจิ คณฺฑํฯ รุธิตนฺติ วณํฯ เภทาเปยฺย วาติอาทีสุ สเจ ‘‘ภินฺท ผาเลหี’’ติ สพฺพานิ อาณาเปติ, โส จ ตเถว กโรติ, ฉ ทุกฺกฏานิ ฉ จ ปาจิตฺติยานิฯ อถาปิ ‘‘ยํกิญฺจิ เอตฺถ กตฺตพฺพํ, ตํ สพฺพํ กโรหี’’ติ เอวํ อาณาเปติ, โส จ สพฺพานิปิ เภทนาทีนิ กโรติ, เอกวาจาย ฉ ทุกฺกฏานิ ฉ จ ปาจิตฺติยานิฯ สเจ ปน เภทนาทีสุ เอกํเยว ‘‘อิทํ นาม กโรหี’’ติ อาณาเปติ, โส จ สพฺพานิ กโรติฯ ยํ อาณตฺตํ, ตสฺเสว กรเณ ปาจิตฺติยํฯ

สาวตฺถิยํ อญฺญตรํ ภิกฺขุนิํ อารพฺภ ปสาเข ชาตํ คณฺฑํ ปุริเสน เภทาปนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, อปโลเกตฺวา วา วิญฺญุํ วา ยํกญฺจิ ทุติยิกํ คเหตฺวา เอวํ กโรนฺติยา, อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ ปสาเข ชาตตา, อนปโลกนํ, ทุติยิกาภาโว, ปุริเสน เภทาทีนํ การาปนนฺติ อิมาเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ กถินสทิสานิ, อิทํ ปน กิริยากิริยนฺติฯ

ปสาเขชาตสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อารามวคฺโค ฉฏฺโฐฯ

7. คพฺภินีวคฺโค

1. คพฺภินีสิกฺขาปทวณฺณนา

คพฺภินิวคฺคสฺส ปฐเม ‘‘คพฺภินี’’ติ ชานิตฺวา อุปชฺฌายาย วุฏฺฐาเปนฺติยา คณปริเยสนาทีสุ จ ญตฺติกมฺมวาจาทฺวเย จ ทุกฺกฏํ, กมฺมวาจาปริโยสาเน ปาจิตฺติยํฯ

สาวตฺถิยํ สมฺพหุลา ภิกฺขุนิโย อารพฺภ คพฺภินิํ วุฏฺฐาปนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, คพฺภินิยา เวมติกาย อคพฺภินิยา คพฺภินิสญฺญาย เจว เวมติกาย จ ทุกฺกฏํฯ อุโภสุ อคพฺภินิสญฺญาย, อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ คพฺภินิตา, ‘คพฺภินี’ติ ชานนํ, วุฏฺฐาปนนฺติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ อทินฺนาทานสทิสานิ, อิทํ ปน ปณฺณตฺติวชฺชํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

คพฺภินีสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. ปายนฺตีสิกฺขาปทวณฺณนา

ทุติเย ปายนฺตินฺติ ถญฺญํ ปายมานํ, ยํ ปาเยติ, ตสฺส มาตา วา, ธาติ วาฯ อิทํ วตฺถุมตฺตเมเวตฺถ วิเสโส, เสสํ ปฐมสิกฺขาปทสทิสเมวาติฯ

ปายนฺตีสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ปฐมสิกฺขมานสิกฺขาปทวณฺณนา

ตติเย ทฺเว วสฺสานีติ ปวารณาวเสน ทฺเว สํวจฺฉรานิฯ ฉสุ ธมฺเมสูติ ปาณาติปาตาเวรมณิอาทีสุ วิกาลโภชนาเวรมณิปริโยสาเนสุ ฉสุ สิกฺขาปเทสุฯ อสิกฺขิตสิกฺขนฺติ ปทภาชเน (ปาจิ. 1077) วุตฺตนเยเนว อทินฺนสิกฺขํ วา กุปิตสิกฺขํ วาฯ สิกฺขมานํ วุฏฺฐาเปยฺยาติ เตสุ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขนโต, เต วา สิกฺขาสงฺขาเต ธมฺเม มานนโต เอวํลทฺธนามํ อนุปสมฺปนฺนํ อุปสมฺปาเทยฺยฯ ปาจิตฺติยนฺติ ปฐมสิกฺขาปเท วุตฺตนเยเนว กมฺมวาจาปริโยสาเน ปาจิตฺติยํฯ

สาวตฺถิยํ สมฺพหุลา ภิกฺขุนิโย อารพฺภ เอวรูปํ สิกฺขมานํ วุฏฺฐาปนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, ธมฺมกมฺเม ติกปาจิตฺติยํ, อธมฺมกมฺเม ติกทุกฺกฏํฯ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขํ สิกฺขมานํ วุฏฺฐาเปนฺติยา, อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ วุตฺตนเยน อสิกฺขิตสิกฺขตา, ธมฺมกมฺมตา, กมฺมวาจาปริโยสานนฺติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ ปฐเม วุตฺตนยาเนวาติฯ

ปฐมสิกฺขมานสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ทุติยสิกฺขมานสิกฺขาปทวณฺณนา

จตุตฺเถ สงฺเฆน อสมฺมตนฺติ ยสฺสา สงฺเฆน อนฺตมโส อุปสมฺปทามาฬเกปิ ปทภาชเน (ปาจิ. 1086) วุตฺตา อุปสมฺปทาสมฺมุติ น ทินฺนา โหติ, ตํ อิมา ทฺเวปิ มหาสิกฺขมานา นามฯ อิธ สงฺเฆน สมฺมตํ วุฏฺฐาเปนฺติยา, อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ เสสํ ตติเย วุตฺตสทิสเมว, อิทํ ปน กิริยากิริยํ โหตีติฯ

ทุติยสิกฺขมานสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. ปฐมคิหิคตสิกฺขาปทวณฺณนา

ปญฺจเม คิหิคตนฺติ ปุริสนฺตรคตํ, อิธาปิ อิทํ วตฺถุมตฺตเมว วิเสโสฯ อูนทฺวาทสวสฺสญฺจ ปริปุณฺณสญฺญาย วุฏฺฐาเปนฺติยา กิญฺจาปิ อนาปตฺติ, สา ปน อนุปสมฺปนฺนาว โหติฯ เสสํ ปฐมสิกฺขาปทสทิสเมวาติฯ

ปฐมคิหิคตสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6-7. ทุติยตติยคิหิคตสิกฺขาปทวณฺณนา

ฉฏฺเฐ สพฺพํ ตติเย วุตฺตนเยนฯ สตฺตเมปิ สพฺพํ จตุตฺเถ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพนฺติฯ

ทุติยตติยคิหิคตสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. ปฐมสหชีวินิสิกฺขาปทวณฺณนา

อฏฺฐเม สหชีวินินฺติ สทฺธิวิหารินิํฯ เนว อนุคฺคณฺเหยฺยาติ สยํ อุทฺเทสาทีหิ นานุคฺคณฺเหยฺยฯ น อนุคฺคณฺหาเปยฺยาติ ‘‘อิมิสฺสา, อยฺเย, อุทฺเทสาทีนิ เทหี’’ติ เอวํ น อญฺญาย อนุคฺคณฺหาเปยฺยฯ ปาจิตฺติยนฺติ ธุเร นิกฺขิตฺตมตฺเต ปาจิตฺติยํฯ

สาวตฺถิยํ ถุลฺลนนฺทํ อารพฺภ เอวรูเป วตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, เสสเมตฺถ ตุวฏฺฏวคฺเค ทุกฺขิตสหชีวินิสิกฺขาปเท วุตฺตสทิสเมวาติฯ

ปฐมสหชีวินิสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. นานุพนฺธนสิกฺขาปทวณฺณนา

นวเม วุฏฺฐาปิตํ ปวตฺตินินฺติ วุฏฺฐาปิตํ ปวตฺตินิํ ยาย อุปสมฺปาทิตา, ตํ อุปชฺฌายินินฺติ อตฺโถฯ นานุพนฺเธยฺยาติ จุณฺเณน มตฺติกาย ทนฺตกฏฺเฐน มุโขทเกนาติ เอวํ เตน เตน กรณีเยน น อุปฏฺฐเหยฺยฯ ปาจิตฺติยนฺติ นานุพนฺธิสฺสนฺติ ธุเร นิกฺขิตฺตมตฺเต ปาจิตฺติยํฯ

สาวตฺถิยํ สมฺพหุลา ภิกฺขุนิโย อารพฺภ นานุพนฺธนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํฯ พาลํ ปน อลชฺชินิํ วา อนนุพนฺธนฺติยา, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ วุฏฺฐาปิตปฺปวตฺตินิตา, ทฺเว วสฺสานิ อนนุพนฺธเน ธุรนิกฺเขโป, อนุญฺญาตการณาภาโวติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ ปฐมปาราชิกสทิสานิ, อิทํ ปน อกิริยํ, ทุกฺขเวทนนฺติฯ

นานุพนฺธนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. ทุติยสหชีวินิสิกฺขาปทวณฺณนา

ทสเม เนว วูปกาเสยฺยาติ น คเหตฺวา คจฺเฉยฺยฯ น วูปกาสาเปยฺยาติ ‘‘อิมํ, อยฺเย, คเหตฺวา คจฺฉาหี’’ติ อญฺญํ น อาณาเปยฺยฯ ปาจิตฺติยนฺติ ธุเร นิกฺขิตฺตมตฺเต ปาจิตฺติยํฯ

สาวตฺถิยํ ถุลฺลนนฺทํ อารพฺภ สหชีวินิยา อวูปกาสนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํฯ

สติ ปน อนฺตราเย, ปริเยสิตฺวา ทุติยิกํ อลภนฺติยา, คิลานาย , อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ สหชีวินิตา, วูปกาสวูปกาสาปเน ธุรนิกฺเขโป, อนุญฺญาตการณาภาโวติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ สมนุภาสนสทิสานีติฯ

ทุติยสหชีวินิสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

คพฺภินีวคฺโค สตฺตโมฯ

8. กุมาริภูตวคฺโค

1-2-3. ปฐมกุมาริภูตาทิสิกฺขาปทวณฺณนา

กุมาริภูตวคฺคสฺส ปฐมทุติยตติยานิ ตีหิ คิหิคตสิกฺขาปเทหิ สทิสาเนวฯ ยา ปน ตา สพฺพปฐมา ทฺเว มหาสิกฺขมานา, ตา อติกฺกนฺตวีสติวสฺสาติ เวทิตพฺพาฯ ตา หิ คิหิคตา วา โหนฺตุ, อคิหิคตา วา, สมฺมุติกมฺมาทีสุ ‘‘สิกฺขมานา’’อิจฺเจว วตฺตพฺพา, ‘‘คิหิคตา’’ติ วา ‘‘กุมาริภูตา’’ติ วา น วตฺตพฺพาฯ คิหิคตาย ทสวสฺสกาเล สิกฺขาสมฺมุติํ ทตฺวา ทฺวาทสวสฺสกาเล อุปสมฺปทา กาตพฺพา, เอกาทสวสฺสกาเล ทตฺวา เตรสวสฺสกาเล กาตพฺพา, ทฺวาทสเตรสจุทฺทสปนฺนรสโสฬสสตฺตรสอฏฺฐารสวสฺสกาเล สิกฺขาสมฺมุติํ ทตฺวา วีสติวสฺสกาเล อุปสมฺปทา กาตพฺพาฯ อฏฺฐารสวสฺสกาลโต ปฏฺฐาย จ ปนายํ ‘‘คิหิคตา’’ติปิ ‘‘กุมาริภูตา’’ติปิ วตฺตุํ วฏฺฏติฯ ยา ปนายํ ‘‘กุมาริภูตา’’ติ วุตฺตา สามเณรี , สา ‘‘คิหิคตา’’ติ น วตฺตพฺพา, ‘‘กุมาริภูตา’’อิจฺเจว วตฺตพฺพาฯ สิกฺขาสมฺมุติทานวเสน ปน สพฺพาปิ ‘‘สิกฺขมานา’’ติ วตฺตุํ วฏฺฏตีติฯ

ปฐมกุมาริภูตาทิสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. อูนทฺวาทสวสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา

จตุตฺเถ อูนทฺวาทสวสฺสาติ อุปสมฺปทาวเสน อปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาฯ ปาจิตฺติยนฺติ อุปชฺฌายา หุตฺวา วุฏฺฐาเปนฺติยา วุตฺตนเยเนว ทุกฺกฏานิ อนฺตรา, กมฺมวาจาปริโยสาเน ปาจิตฺติยนฺติฯ

อูนทฺวาทสวสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา

ปญฺจเม สงฺเฆน อสมฺมตาติ ยสฺสา สงฺเฆน ปทภาชเน (ปาจิ. 1132) วุตฺตา วุฏฺฐาปนสมฺมุติ น ทินฺนาฯ เสสํ อุภยตฺถาปิ มหาสิกฺขมานาสิกฺขาปททฺวยสทิสเมวาติฯ

ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. ขียนธมฺมสิกฺขาปทวณฺณนา

ฉฏฺเฐ อลํ ตาว เต อยฺเย วุฏฺฐาปิเตนาติ วุจฺจมานาติ วุฏฺฐาปนสมฺมุติยา ยาจิตาย สงฺเฆน อุปปริกฺขิปิตฺวา ‘‘ยสฺมา พาลา อพฺยตฺตา จ อลชฺชินี จ โหติ, ตสฺมา อลํ ตาว ตุยฺหํ อุปสมฺปาทิเตนา’’ติ เอวํ นิวารียมานาฯ ปจฺฉา ขียนธมฺมนฺติ ปจฺฉา อญฺญาสํ พฺยตฺตานํ ลชฺชินีนํ วุฏฺฐาปนสมฺมุติํ ทิยฺยมานํ ทิสฺวา ‘‘อหเมว นูน พาลา’’ติอาทีนิ ภณมานา ยตฺถ กตฺถจิ ขีเยยฺยฯ ปาจิตฺติยนฺติ เอวํ ขียนธมฺมํ อาปชฺชนฺติยา ปาจิตฺติยํฯ

สาวตฺถิยํ จณฺฑกาฬิํ อารพฺภ เอวํ ขียนธมฺมํ อาปชฺชนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, ปกติยา ฉนฺทาทีนํ วเสน กโรนฺตีนํ ขียนฺติยา, อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ วุฏฺฐาปนสมฺมุติยา ยาจนํ, อุปปริกฺขิตฺวา น ฉนฺทาทิวเสน ปฏิกฺขิตฺตาย ‘‘สาธู’’ติ ปฏิสฺสโว, ปจฺฉาขียนนฺติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ อทินฺนาทานสทิสานิ, อิทํ ปน ทุกฺขเวทนนฺติฯ

ขียนธมฺมสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7-8. สิกฺขมานนวุฏฺฐาปนปฐมทุติยสิกฺขาปทวณฺณนา

สตฺตเม สา ปจฺฉาติ สิกฺขมานาย อุปสมฺปทาย ยาจิยมานาย สา ภิกฺขุนี เอวํ วตฺวา ลทฺเธ จีวเร ปจฺฉา อสติ อนฺตราเย ‘‘เนว วุฏฺฐาเปสฺสามิ , น วุฏฺฐาปนาย อุสฺสุกฺกํ กริสฺสามี’’ติ ธุรํ นิกฺขิเปยฺย, ตสฺสา สห ธุรนิกฺเขเปน ปาจิตฺติยนฺติฯ อฏฺฐเมปิ เอเสว นโยฯ